ในบรรดาบารมีทั้งสิบประการที่พระโพธิสัตว์ได้ทรงบำเพ็ญเพียรมาในอดีตชาติ “ขันติบารมี” หรือความอดทนอดกลั้น นับเป็นบารมีที่ต้องอาศัยกำลังใจอันยิ่งใหญ่ในการเผชิญหน้ากับความทุกข์และความอยุติธรรมโดยไม่หวั่นไหว จันทกุมารชาดก ซึ่งเป็นพระชาติที่ 7 ในทศชาติชาดก ได้แสดงให้เห็นถึงการบำเพ็ญขันติบารมีขั้นสูงสุดของพระโพธิสัตว์ เมื่อต้องเผชิญกับบททดสอบที่เลวร้ายที่สุดจากบุคคลที่รักที่สุดคือพระบิดาของพระองค์เอง
เนื้อเรื่อง
ณ กรุงบุปผวดี พระโพธิสัตว์ได้เสวยพระชาติเป็น พระจันทกุมาร พระโอรสผู้เปี่ยมด้วยปัญญาและคุณธรรมของ พระเจ้าเอกราช พระองค์ทำหน้าที่อุปราชช่วยเหลือพระบิดาตัดสินคดีความต่างๆ ด้วยความเที่ยงธรรมจนเป็นที่รักของอาณาประชาราษฎร์ การกระทำของพระองค์เปรียบเสมือนแสงสว่างที่ขจัดความมืด แต่ในขณะเดียวกันก็ได้สร้างความมืดบอดในใจของ กัณฑหาลพราหมณ์ ปุโรหิตผู้ฉ้อฉล ซึ่งสูญเสียรายได้จากสินบนเพราะความยุติธรรมของพระกุมาร
ความริษยาของกัณฑหาลพราหมณ์ได้กลายเป็นความอาฆาตที่รอวันชำระแค้น และโอกาสนั้นก็มาถึงเมื่อพระเจ้าเอกราชทรงพระสุบินเห็นสรวงสวรรค์และปรารถนาจะไปเกิดในเทวโลกอย่างรุนแรง พราหมณ์ผู้ชั่วร้ายจึงฉวยโอกาสนี้ทูลยุยงพระราชาผู้กำลังลุ่มหลงว่า หนทางเดียวที่จะนำไปสู่สวรรค์ได้คือการทำ “มหายัญพิธี” ซึ่งต้องใช้สิ่งอันเป็นที่รักที่สุดในชีวิตมาบูชา ซึ่งก็คือพระโอรส, พระมเหสี, และข้าราชบริพารผู้ภักดี
พระเจ้าเอกราชผู้ถูกความหลงเข้าครอบงำจนสิ้นสติไตร่ตรอง ได้ทรงเชื่อคำของพราหมณ์และมีรับสั่งให้เตรียมการบูชายัญอันน่าสยดสยอง แม้ทั้งราชวงศ์และประชาชนจะพากันร่ำไห้คัดค้าน แต่ก็ไม่อาจเปลี่ยนแปลงพระทัยที่มืดบอดของพระองค์ได้ พระจันทกุมารและผู้บริสุทธิ์อีกมากมายจึงถูกจับมัดเพื่อเตรียมเข้าสู่ลานประหาร
ทว่าท่ามกลางความโกลาหลนั้น พระทัยของพระจันทกุมารกลับสงบนิ่งดุจขุนเขา พระองค์เผชิญหน้ากับความตายและความอยุติธรรมอย่างถึงที่สุดด้วย “ขันติบารมี” ทรงมีพระสติมั่นคง ไม่ได้แสดงอาการโกรธแค้นหรืออาฆาตพยาบาทต่อผู้ใด ยอมรับชะตากรรมด้วยจิตที่เปี่ยมด้วยเมตตา
ในวินาทีที่พราหมณ์กำลังจะเงื้อดาบลงมานั้นเอง พระนางจันทาเทวี พระชายาของพระองค์ได้ทรงตั้งสัจจอธิษฐานอย่างแรงกล้า ร้อนไปถึงทิพยอาสน์ของ พระอินทร์ พระอินทร์จึงได้เสด็จลงมาขัดขวางพิธีกรรมด้วยค้อนเหล็กเพลิง และได้เปิดโปงความชั่วร้ายของกัณฑหาลพราหมณ์ เมื่อพระเจ้าเอกราชทรงได้สติ ประชาชนที่โกรธแค้นก็ได้รุมสังหารพราหมณ์ชั่วและขับไล่กษัตริย์ผู้โง่เขลาออกจากเมือง ก่อนจะอัญเชิญพระจันทกุมารผู้ทรงธรรมขึ้นครองราชย์สืบไป
คติสอนใจ
- ความแข็งแกร่งที่แท้จริงคือความอดทน: ชัยชนะที่ยิ่งใหญ่ที่สุดไม่ได้มาจากการใช้กำลัง แต่มาจากความอดทนอดกลั้นทางจิตใจที่สามารถเผชิญหน้ากับความเลวร้ายได้โดยไม่สูญเสียคุณงามความดีของตนเองไป
- ผู้นำที่ขาดสติย่อมนำมาซึ่งหายนะ: การตัดสินใจของผู้นำที่อยู่บนพื้นฐานของความลุ่มหลงและเชื่อคนผิดโดยขาดการไตร่ตรอง ย่อมนำพาความพินาศมาสู่ส่วนรวมได้
- สัจจะและความดีงามย่อมได้รับการคุ้มครอง: แม้จะต้องเผชิญกับความอยุติธรรม แต่ในท้ายที่สุด สัจจะและความดีที่พระนางจันทาเทวีและพระจันทกุมารยึดมั่น ก็เป็นพลังที่นำมาซึ่งการช่วยเหลือในที่สุด
พุทธภาษิต
“ขนฺติ ปรมํ ตโป ตีติกฺขา” (ขันติ ปะระมัง ตะโป ตีติกขา) คำแปล: ความอดทนอดกลั้น เป็นตบะธรรมอย่างยิ่ง
