“เกาะหนูเกาะแมว” เป็นตำนานประจำถิ่น (Etiological Myth) ที่เล่าสืบต่อกันมาอย่างยาวนานในจังหวัดสงขลา เพื่ออธิบายถึงที่มาของเกาะสองเกาะที่ตั้งอยู่อย่างโดดเด่นในอ่าวสงขลา รวมถึงสถานที่ใกล้เคียงอย่าง “เขาตังกวน” และ “หาดทรายแก้ว” เรื่องราวนี้เป็นอุทาหรณ์สอนใจถึงโทษของความโลภและความไม่สามัคคีกัน ซึ่งนำไปสู่โศกนาฏกรรมในท้ายที่สุด
เนื้อเรื่อง
เรื่องราวนี้สามารถแบ่งออกเป็นช่วงสำคัญๆ ได้ดังนี้
จุดเริ่มต้นบนเรือสำเภา
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว มีพ่อค้าชาวจีนผู้หนึ่งได้คุมเรือสำเภามาค้าขายที่เมืองสงขลาเป็นประจำ วันหนึ่งเขาได้ซื้อ สุนัข และ แมว มาเลี้ยงไว้บนเรือเพื่อเป็นเพื่อนแก้เหงา สัตว์ทั้งสองอาศัยอยู่บนเรือเป็นเวลานานจนเกิดความเบื่อหน่ายและอยากจะกลับไปใช้ชีวิตบนฝั่งที่เมืองสงขลา
ทั้งสองจึงได้ปรึกษากันเพื่อหาวิธีที่จะหนีลงจากเรือ และได้ไปชักชวน หนู ซึ่งอาศัยอยู่ในเรือให้มาร่วมแผนการด้วย โดยมีข้อตกลงว่า หนูจะต้องไปขโมย “ดวงแก้ววิเศษ” ของพ่อค้ามาให้ ซึ่งเป็นของวิเศษที่ใครก็ตามที่อมไว้จะสามารถว่ายน้ำได้โดยไม่จม โดยสัญญาว่าจะพาหนูหนีขึ้นฝั่งไปด้วยกัน
การหลบหนีและโศกนาฏกรรมกลางทะเล
เมื่อเรือสำเภาของพ่อค้าได้แล่นกลับมาถึงเมืองสงขลาอีกครั้ง หนูจึงได้แอบเข้าไปลักลอบขโมยดวงแก้ววิเศษของพ่อค้ามาอมไว้ในปาก จากนั้นสัตว์ทั้งสามก็ได้หนีลงจากเรือและว่ายน้ำมุ่งหน้าไปยังชายฝั่งแหลมสมิหลา
ขณะที่กำลังว่ายน้ำอยู่นั้น หนูซึ่งว่ายนำอยู่ข้างหน้าก็บังเกิดความโลภขึ้นมาในใจ มันคิดว่าดวงแก้ววิเศษนี้มีค่ามหาศาล หากถึงฝั่งแล้ว สุนัขกับแมวคงจะต้องแย่งชิงไปจากตนเป็นแน่ มันจึงคิดที่จะหนีแยกไปขึ้นฝั่งตามลำพังเพื่อที่จะได้ครอบครองดวงแก้วไว้แต่เพียงผู้เดียว
ฝ่ายแมวที่ว่ายตามหลังมาก็คิดเช่นเดียวกัน มันอยากจะได้ดวงแก้ววิเศษมาครอบครอง จึงได้เร่งฝีเท้าว่ายตรงเข้าไปหาหนูเพื่อที่จะแย่งชิงดวงแก้วนั้นมา
หนูเมื่อเห็นแมวกำลังจะเข้ามาตะปบก็ตกใจกลัวอย่างสุดขีด และด้วยความร้อนรนนั้นเอง ทำให้ดวงแก้ววิเศษที่อมไว้ในปากได้พลัดตกลงจมหายไปในทะเล
กำเนิดเกาะและหาดทราย
ทันทีที่ดวงแก้ววิเศษจมหายไป อานุภาพที่ช่วยให้ว่ายน้ำได้ก็หมดสิ้นลง สัตว์ทั้งสามซึ่งเหนื่อยล้าจากการว่ายน้ำมาเป็นระยะทางไกลก็เริ่มหมดแรง
- หนูและแมว ต่างก็จมน้ำและสิ้นใจตายอยู่ไม่ไกลกัน ร่างของพวกมันได้กลายเป็น “เกาะหนู” และ “เกาะแมว” ที่ตั้งอยู่คู่กันในอ่าวสงขลามาจนถึงทุกวันนี้
- สุนัข ซึ่งว่ายน้ำแข็งที่สุด สามารถตะเกียกตะกายไปจนถึงฝั่งได้ แต่ก็สิ้นใจตายด้วยความเหน็ดเหนื่อยอยู่บนชายหาด ร่างของมันได้กลายเป็นภูเขาลูกเล็กๆ ที่เรียกว่า “เขาตังกวน”
- ส่วน ดวงแก้ววิเศษ ที่ตกลงไปนั้นก็ได้แตกละเอียดกลายเป็นเม็ดทรายขาวสะอาด ถูกคลื่นซัดขึ้นมาบนฝั่ง กลายเป็น “หาดทรายแก้ว” ที่สวยงาม
คติสอนใจและแง่คิด
นิทานพื้นบ้าน เรื่อง เกาะหนูเกาะแมว นี้ให้แง่คิดที่สำคัญหลายประการ:
- โลภมากลาภหาย: ความโลภและความเห็นแก่ตัวของสัตว์ทั้งสาม ที่ต้องการจะครอบครองดวงแก้วไว้แต่เพียงผู้เดียว คือต้นเหตุที่นำไปสู่ความพินาศของทุกฝ่าย
- ความไม่สามัคคี: การขาดความสามัคคีและความไม่ไว้เนื้อเชื่อใจกัน ทำให้แผนการที่จะไปสู่จุดหมายร่วมกันต้องล้มเหลวลงอย่างน่าเสียดาย
- ที่มาของสถานที่: เป็นเรื่องเล่าที่สร้างสรรค์ขึ้นเพื่ออธิบายที่มาของลักษณะทางภูมิศาสตร์ที่สำคัญของเมืองสงขลา ทำให้สถานที่เหล่านั้นมีเรื่องราวและมีความหมายมากยิ่งขึ้น
พุทธภาษิต
“อติโลโภ หิ ปาปโก” (อะติโลโภ หิ ปาปะโก) คำแปล: ความโลภเกินไป นำมาซึ่งความฉิบหาย
