สุวรรณสามชาดก เป็นหนึ่งในสิบทศชาติชาดก (ทศชาติชาดก) ซึ่งเป็นเรื่องราว 10 พระชาติสุดท้ายของพระโพธิสัตว์ก่อนจะตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โดยสุวรรณสามชาดกนี้เป็นพระชาติที่ 3 ที่ทรงบำเพ็ญ “เมตตาบารมี” หรือความรักความปรารถนาดีต่อสรรพสัตว์ทั้งปวงอย่างไม่มีประมาณ เป็นเรื่องราวที่แสดงถึงอานุภาพอันยิ่งใหญ่ของความเมตตาที่สามารถเอาชนะได้แม้กระทั่งความตาย
เนื้อเรื่อง
เรื่องราวกล่าวถึงดาบสสองสามีภรรยาที่บำเพ็ญพรตอยู่ในป่า ด้วยบุญบารมีของทั้งสอง พระอินทร์จึงได้ส่งพระโพธิสัตว์ให้ลงมาจุติเป็นบุตรนามว่า “สุวรรณสาม” ผู้มีผิวพรรณดุจทองคำ สุวรรณสามเป็นเด็กที่มีความกตัญญูและเปี่ยมไปด้วยเมตตาอย่างยิ่ง เขาปรนนิบัติดูแลบิดามารดาผู้เป็นดาบสอย่างไม่ขาดตกบกพร่อง
ความเมตตาของสุวรรณสามนั้นแผ่ไพศาลไปทั่วทั้งป่า ทำให้แม้แต่สัตว์ร้ายอย่างราชสีห์และเสือโคร่งก็ยังมีจิตใจที่อ่อนโยนและยอมเป็นมิตรกับเขา ฝูงสัตว์ป่าจะคอยเดินตามและช่วยเหลือสุวรรณสามในการทำกิจวัตรต่างๆ เสมอ
ต่อมา ดาบสผู้เป็นบิดาและมารดาได้ประสบเคราะห์กรรมจากพิษงูจนดวงตาทั้งสองข้างบอดสนิท สุวรรณสามจึงต้องรับภาระในการดูแลท่านทั้งสองอย่างเต็มที่ เขากลายเป็นดวงตาและเรี่ยวแรงทั้งหมดของบิดามารดา
อยู่มาวันหนึ่ง พระเจ้ากบิลยักษ์ กษัตริย์แห่งกรุงพาราณสี ได้เสด็จมาล่าสัตว์ในป่าและได้ทอดพระเนตรเห็นสุวรรณสามที่กำลังหาบน้ำโดยมีฝูงสัตว์ป่าล้อมรอบ ด้วยความระแวงและไม่เคยเห็นภาพเช่นนี้มาก่อน พระองค์จึงได้แผลงศรอาบยาพิษเข้าใส่สุวรรณสามจนล้มลง
ในขณะที่กำลังจะสิ้นใจนั้น สุวรรณสามไม่ได้มีความโกรธแค้นต่อพระราชาเลยแม้แต่น้อย แต่กลับเป็นห่วงบิดามารดาที่ตาบอดและไม่มีใครดูแล เขาได้บอกเล่าเรื่องราวทั้งหมดและขอร้องให้พระราชาช่วยไปดูแลบิดามารดาของตนแทน
พระเจ้ากบิลยักษ์เมื่อได้ทรงทราบความจริงก็รู้สึกสลดพระทัยและสำนึกผิดอย่างสุดซึ้ง พระองค์ได้เดินทางไปหาดาบสทั้งสองตามคำบอกของสุวรรณสามและสารภาพความผิดทั้งหมด เมื่อบิดามารดาและพระราชาได้มารวมกัน ณ ที่ที่สุวรรณสามนอนสลบอยู่ ด้วยอานุภาพแห่งเมตตาบารมีอันยิ่งใหญ่ของสุวรรณสาม และสัจจะอธิษฐานของเทพธิดาที่สถิตอยู่ในป่า ปาฏิหาริย์ก็ได้บังเกิดขึ้น
สุวรรณสามได้ฟื้นคืนสติขึ้นมาอย่างน่าอัศจรรย์ พิษร้ายได้สลายไปสิ้น และดวงตาของบิดามารดาก็กลับมามองเห็นได้เป็นปกติอีกครั้ง
คติสอนใจ
นิทานชาดก เรื่อง สุวรรณสามชาดก (พระสุวรรณสาม) นี้สอนให้รู้ว่า “เมตตาธรรมอันบริสุทธิ์ที่แผ่ไปโดยไม่มีประมาณ ไม่เพียงแต่จะนำความสงบสุขมาสู่ตนเองและผู้คนรอบข้าง แต่ยังมีอานุภาพอันยิ่งใหญ่ที่สามารถเอาชนะความโกรธเกลียดและนำมาซึ่งปาฏิหาริย์ได้”
พุทธภาษิต
“เมตฺตญฺจ สพฺพโลกสฺมึ มานสมฺภาวเย อปริมาณํ” (เมตตัญจะ สัพพะโลกัสมิง มานะสัมภาวะเย อะปะริมาณัง) คำแปล: พึงเจริญเมตตาจิตในสัตว์โลกทั้งปวง ไม่มีประมาณ
