สุวรรณหังสชาดก เป็นนิทานชาดกที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายในชื่อ “ห่านทองคำ” เป็นเรื่องราวที่พระพุทธเจ้าทรงเล่าถึงอดีตชาติของพระองค์เมื่อครั้งเสวยพระชาติเป็นพญาห่านผู้มีขนเป็นทองคำ เพื่อสอนถึงโทษของความโลภที่ไม่รู้จักพอ
เนื้อเรื่อง
ในอดีตกาล พระโพธิสัตว์ได้เกิดเป็นพญาห่านที่มีลักษณะพิเศษคือมีขนเป็นทองคำบริสุทธิ์ทั้งตัว และทรงระลึกชาติได้ วันหนึ่งพญาห่านทองคำได้เล็งเห็นครอบครัวของพราหมณ์ผู้ยากจนครอบครัวหนึ่งซึ่งเคยเป็นภรรยาและลูกสาวของตนในอดีตชาติ ด้วยความเมตตาสงสารจึงได้บินไปยังบ้านของนางพราหมณีและสลัดขนทองคำให้หนึ่งขน
พญาห่านได้บอกกับนางพราหมณีว่า “ท่านจงนำขนทองคำนี้ไปขายเพื่อเลี้ยงดูครอบครัวเถิด เราจะมาเยี่ยมเยียนและสลัดขนให้ท่านเป็นครั้งคราวไป”
นับตั้งแต่นั้นมา ครอบครัวของนางพราหมณีก็มีชีวิตที่ดีขึ้นและสุขสบายขึ้นเรื่อยๆ จากการขายขนห่านทองคำ แต่แล้ววันหนึ่ง ความโลภก็ได้เข้ามาครอบงำจิตใจของนางพราหมณี เธอได้ปรึกษากับลูกๆ ว่า “จิตใจของสัตว์เดรัจฉานนั้นยากแท้หยั่งถึง ไม่แน่ว่าวันใดวันหนึ่งพญาห่านอาจจะบินหนีไปแล้วไม่กลับมาอีกเลย พวกเราจงช่วยกันจับพญาห่านแล้วถอนขนทองคำทั้งหมดเก็บไว้เสียในคราวเดียวเถิด”
แม้พราหมณ์ผู้เป็นสามีจะพยายามคัดค้าน แต่นางพราหมณีก็ไม่ยอมฟัง ในครั้งต่อไปที่พญาห่านทองคำบินมาเยี่ยมเยียนด้วยความเมตตา นางพราหมณีก็ได้ลงมือจับพญาห่านไว้แล้วจัดการถอนขนทองคำออกทั้งหมดในทันที
แต่ด้วยอานุภาพแห่งบุญบารมีของพระโพธิสัตว์ ขนทองคำที่ถูกถอนออกมาโดยที่พระองค์ไม่ยินยอมนั้น ได้กลายเป็นขนนกธรรมดาสีขาวไปจนหมดสิ้น ส่วนพญาห่านก็ไม่สามารถบินได้อีกต่อไป ทำได้เพียงแค่ส่งเสียงร้องด้วยความเจ็บปวด
ครอบครัวของนางพราหมณีไม่เพียงแต่จะไม่ได้ขนทองคำตามที่หวัง แต่ยังต้องรับภาระเลี้ยงดูห่านธรรมดาๆ ตัวหนึ่งเพิ่มขึ้นมาอีกด้วย พวกเขาได้แต่เสียใจในความโลภของตนเองที่ทำให้ต้องสูญเสียแหล่งทรัพย์สินที่จะได้รับในอนาคตไปอย่างน่าเสียดาย
คติสอนใจ
นิทานชาดก เรื่อง สุวรรณหังสชาดก (ห่านทองคำ) นี้สอนให้รู้ว่า “ความโลภที่ไม่รู้จักพอดี ย่อมทำให้บุคคลสูญเสียทั้งทรัพย์สมบัติที่เคยมีอยู่และโอกาสที่จะได้รับในอนาคต หรือที่เรียกกันว่า ‘โลภมากลาภหาย’”
พุทธภาษิต
“อติโลโภ หิ ปาปโก” (อะติโลโภ หิ ปาปะโก) คำแปล: ความโลภเกินไป นำมาซึ่งความฉิบหาย
